Det har vore skrive mangt og mykje om villreinen i Vest-Jotunheimen, og med all respekt for oppsynet og redaktøren i avisa: Kvifor vert – nok ein gong – ikkje rømming til til Breheimen/Ottadalsområdet nemnt som ei muleg forklaring på nedgangen i villreinstamma…….?
Eg må tilstå at eg vart overraska då eg las dette.
Noko formell utdannining eller kompetanse om villrein har eg ikkje. Villrein vert og kalla fjellrein og tundrarein, og det vitskaplege namnet er Rangifer tarandus tarandus.
Kjært barn har mange namn, og den rimelege forklaringi på kva som har skjedd meiner eg ligg i eit anna namn på dette dyret: Fjellets nomade. Villreinen lever som ein nomade. Sjølv har eg sett villrein ved Styggevatnet/Austdalsvatnet i Jostedalen som har vore merka som tamrein av eigarar frå Lom, og eg vil tru at rein kan vandra relativt lett over mykje lengre stekningar.
Journalisten i Sogn Avis dreg fram sjukdom, jerv og andre rovdyr, hjernemakk, parasittar, hudbrems, ein tøff vinter, sørpesnø – det er heilt naturleg at ei avis jobbar slik i jakti på dramatiske overskrifter. I farten kunne eg ikkje sjå at nedising av beite, snøras og drukning på islagde fjellvatn var nemnt. Og sjølvsagt kan ein ikkje sjå heilt bort frå at noko av dette kan vera medvirkande årsaker.
Det skal bli interessant å sjå nedgangen i villreinstammene i Vest-Jotunheimen og Årdal/Lærdal i samanheng med villreinteljingane i tilgrensande område som Ottadalen Sør og Nordfjella. Ei slik samanlikning har eg ikkje gjort, men kanskje andre vil gjera det.
«Katastrofemeldingar» tidlegare år om nedgang i villreinstamma i Vest-Jotunheimen har i alle fall hatt ein påfallande samanheng med rapportar om auke i villreinstamma i Ottadalen Sør.
Eg har i det siste registrert at somme meiner reinstamma i Jotunheimen kan vera svekka av innavl. Eg er open for alle forklaringar, men denne stiller eg meg tvilande til.
Både i «menneske-avl» og i «husdyravl» kjenner me til at innavl kan føra til såkalla innavlsdepresjonar. For å «forbetra» husdyrrasane har det vorte- og vert det brukt «kontrollert» innavl. Målsetjinga kan td. vera betre muskelsetnad hjå kjøtfe og gris, betre og meir effektive rørsler hjå hund og hest, «vakrare» utsjånad (td. lange, hengjande øyre hjå enkelte hunde- og kanin-rasar). Linjeavl og matadoravl er kjende begrep innan husdyrhaldet. Etter kvart er mange vorte klar over at ved slik avl der målet er å forbetra husdyra, så er det også snakk om ein «nisse på lasset». Og nissen er gjerne sjukdomar og defektar som viser seg etter kvart (psykiske defektar, skjelettlidingar, vanskar ved økslinga og mykje, mykje meir).
Min ærbødige påstand (som eg diverre ikkje har vitskapleg dekning for enno), er at ein husdyrpopulasjon er mykje, mykje meir utsett for innavlsdepresjon enn ein tilsvarande populasjon av ville dyr. Årsaka: Husdyra har opp gjennom hundreåra (tusenåra) vore «utsette» for meir eller mindre kontinuerleg innavl, medan dei ville dyra i stor grad har unngått dette. Difor har husdyra våre genetisk sett ein ibuande «ømfintlegheit» (dei reagerer lettare) i retning innavlsdepresjon. Eg veit eg er på tunn is, fagleg sett, så motsei meg gjerne.
Så til villreinen i Vest-Jotunheimen. Stamma var ved siste teljing på 170 dyr. Men me har fleire små villreinstammer i Noreg: Våmur-Roan ca 100 dyr, Blefjell 120 dyr, Oksenhalvøya ca 27 dyr, Sunnfjord 122, Førdefjella 55 – 60, Svartebotnen 50 (?). Etter det eg veit har det ikkje vore rapportert om stadfesta tilfelle av innavlsdepresjon i desse stammene. At det har vore tilført såkalla «friskt blod» ved utsetjing avbukkar, er noko heilt anna.
Eg har ikkje funne noko dokumentasjon av at innavlsdepresjon er eit problem hjå villrein. Meiner faktisk at eg har lese ein artikkel om villreinen på Oksenhalvøya som med sine i dag 27 dyr ikkje er prega av innavl. (Kan nokon hjelpa meg med å finna artikkelen, trur han stod i Villreinen.)
Konklusjon: Prøv gjerne å tilføra «friskt blod» til reinstamma i Vest-Jotunheimen. Men som forklaring på tilbakegangen i stamma, er dette eit blindspor.
Og så ventar me i spaning på kva dei faglege undersøkjingane i Vest-Jotunheimen vil gi som resultat. Tru om det er att rein når resultatet ligg føre…
For tida kan me i avisa vår og på ymse nettstader studera ein debatt kring den tragiske utviklinga til villreinstamma i Vest-Jotunheimen. Det er bra at me får ein offentleg debatt kring dette. Svært bra!
Likevel har eg gjort meg nokre tankar om korleis debatten bør førast i «det offentlege rom» – eller blant «folk flest» som han Carl I. yndar å seia det.
Eg håpar då at dei fleste ynskjer å ta vare på villreinen i dei områda der han naturleg høyrer heime. Korleis bør argumenteringa førast?
1. Somme argumenterer som om dei ynskjer å rydda ut alle rovdyr og spesielt jerven. Dette er ikkje eit argument som vinn sympati hjå «folk flest» i 2009. Ein veksande del av befolkninga ser i dag ut til å vilja ha rovdyr som ein naturleg del av faunaen. Ei spissformulering som «fjern all jerv» vil vinna lite godhug i opinionen.
På enkelte område kan det sjå ut som om villreininteressene og småfenæringa er i same båt. Og ein «edrueleg» argumentasjon er nok det beste for begge partar. Men så livskraftig som jervestamma ser ut til å vera i dag, bør ein kunna ta ut fleire dyr i ein akutt krisesituasjon. Viss det viser seg å vera nødvendig.
2. Det kan verka som om villreinsinteressene ma. i Vest-Jotunheimen ynskjer fotturistar og andre brukarar av fjellheimen «dit peparen gror». Slik bør det ikkje vera, og slik er det heller ikkje. Men spesielt DNT har hittil vist ei nokså arrogant framferd, ikkje minst viss dei no nyleg ikkje «hadde anledning til» å stilla på eit møte ang villrein-problematikken i Vest-Jotunheimen. Her vidarefører DNT ein tradisjon som dei ikkje kan rekna med å hausta stor ære av. Studer gjerne dette kartet over villreinens bruk av Hardangervidda.
God gamaldags folkeopplysning er det som her skal til. Fjellvandrarar må finna seg i å ta omsyn til dyrelivet i fjella våre. Det er eg også sikker på at dei er villige til når dei vert forklart dette på ein sakleg måte.
3. Det tredje argumentet er truleg det viktigaste: Me tek ikkje vare på villreinen for jegerane si skuld! Men villreinen er eit «naturens miljøbarometer» som viser i kor stor grad me har klart å ta vare på fjella og fjellviddene våre.
Det ser ut til å vera ein aukande jaktmotstand i samfunnet. Å reklamera med jegerar som med blodige hender og armar dragsar kjøtet heim til velfylte fryseboksar, er ikkje det smartaste me gjer – trur eg. Men at jegerane har ein jobb å gjera for å hindra svolt og massedaude i ei livskraftig villrein-stamme, det er enklare å forstå. Målet for jakta er altså å hindra at ei stamme vert større enn beitegrunnlaget tilseier.
Villreinen er ikkje til for jegerane si skuld. Det er jegerane som er til for villreinen si skuld.
Ja, kva anna skal han seia…
Les i Sogn Avis.
Desse aktivitetane det er snakk om i Turtagrø, er «mjuke» aktivitetar. Her er det, etter det eg forstår, ikkje snakk om meir «brutale» aktivitetar med fly, helikopter, snøskuter osb. Dette er difor aktivitetar ein bør stø opp om.
Men alle som ferdast i fjellet trur eg er villige til å visa omsyn til naturen. Sakleg opplysning trur eg erdet som trengst. Og at i dag er det ikkje først og fremst for jegerane sin del me tek vare på villreinen. Men villreinen er naturens miljøbarometer som viser i kva grad me har makta å ta vare på mangfaldet i naturen.
Viss det mot formodning, i Turtagrø, skulle bli ei konflikt mellom mennesket sin bruk av fjellet og på den andre sida villreininteressene, då er dette ei falitterklæring frå begge partar.
No skal det setjast i verk tiltak. Men kva går tiltaka ut på…
Møte 27. mars. Opplysningar om stad og klokkeslett får me tru kjem etter kvart…
Under villreinteljinga i Ottadalen-Sør viser det seg at dei truleg har fått kring 100 rein for mykje.
Kan dette vera rein som har trekt vekk frå Vest-Jotunheimen?
Er det rein som har trekt frå Ottadalen-Nord?
Eller har det «dukka opp» ei ny stamme?
Les meir på NJFF sine sider.
Dette er kvelden for dei store visjonane, glorien og dei store orda: Underteikna erklærer med dette at han aldri har skote nokon villrein og at han heller ikkje kjem til å gjera det, i Luster kommune, inkludert Jostedalsfjelli, dei næraste 10 åra – truleg aldri. Det var etter råd frå ein av dei yngre i familien at han avgrensa det til 10 år. Personleg hadde han mest lyst til å skriva: for alltid.
Kvifor…? Nokså enkelt: For å oppnå større truverde når han kjempar for «reetablering-av-villrein-saka». Det er så lett å bli møtt med argumentet: «Du vil berre ha villreinen attende for å kunna skyta han og jakta på han.» Morokarar i nærmiljøet har til og med sagt at villreinen sin største fiende er jegerane… Slik er det ikkje.
For meg er det viktigaste at me greier å stella fjellområda våre slik at villreinen på nytt kan trivast her, Reinen er eit miljøbarometer, som avlidne villreinforskar Terje Skogland formulerte det for lenge sidan.
Rapporten som viser tilstanden til villreinstamma i Vest-Jotunheimen er no lagt ut på Villreinen.
Rapporten viser på ein lettfatteleg og grei måte det katastrofale som er i ferd med å skje.
